Kunstmatige inseminatie donorsperma (KID)
Als het sperma van je partner van zeer slechte kwaliteit is, is kunstmatige inseminatie met donorsperma (KID) een mogelijkheid. Maar KID is ook een goede optie voor alleenstaande vrouwen of lesbische stellen met een kinderwens. Hoe werkt dit precies?
Kunstmatige inseminatie met donorsperma (KID) is een behandeling waarbij donorsperma wordt ingebracht in de baarmoeder. Dit kan een oplossing zijn voor stellen die ongewild kinderloos zijn, doordat de man geen zaadcellen produceert of zijn sperma van zeer slechte kwaliteit is. Deze behandeling wordt ook toegepast wanneer de man drager is van een erfelijke ziekte die hij niet wil overdragen aan zijn kind. Bovendien is het een optie voor alleenstaande vrouwen of lesbische stellen met een kinderwens.
KID vruchtbaarheidsbehandeling
Als zwanger worden niet vanzelf gaat, zijn er verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen die mogelijk uitkomst bieden. Denk aan IVF, IUI en ICSI. Bij deze behandelingen wordt gebruikgemaakt van zaadcellen van je partner, die eventueel voorbewerkt zijn. Maar als deze methodes voor jullie niet mogelijk zijn, kan KID een oplossing zijn. Bij KID wordt er sperma van een donor met een dun buisje in de baarmoeder gebracht tijdens je vruchtbare periode, vlak voor de eisprong.
Wanneer kies je voor KID?
KID kan in verschillende situaties oplossing bieden, namelijk:
– Bij onvruchtbaarheid van de man: als het sperma van je partner van te slechte kwaliteit is, of als hij helemaal geen spermacellen produceert.
– Als de man een erfelijke ziekte heeft en die niet door wil geven aan jullie kind.
– Voor alleenstaande vrouwen met een kinderwens.
– Voor lesbische stellen met een kinderwens.
Hoe werkt het?
Een KID-behandeling begint met een eerste consult waarbij de procedure wordt uitgelegd. Er worden jou/jullie veel vragen gesteld op medisch, sociaal en psychologisch gebied. Vaak wordt er ook een echo gemaakt van je baarmoeder en eierstokken. Meestal ga je ook in gesprek met een psycholoog als onderdeel van dit traject.
Spermadonor vinden
Een belangrijke keuze bij KID is de keuze voor een spermadonor. Je kunt kiezen voor een donor van een spermabank of zelf iemand kiezen.
– Donor uit spermabank: een donor uit een Nederlandse spermabank wordt aan de wensouder(s) gekoppeld op basis van uiterlijke kenmerken. Je kunt ook gebruikmaken van een buitenlandse donorbank. Daarbij mag je zelf voorkeuren voor kenmerken doorgeven en weet je meer over de donor. Soms krijg je bijvoorbeeld ook kinderfoto’s te zien. De kosten voor het donorzaad worden door de verzekering niet vergoed en liggen voor een buitenlandse donor hoger dan voor een donor van een Nederlandse spermabank.
– Eigen zaaddonor: wil je een bekende zaaddonor zoeken, dan kun je op zoek gaan in je eigen omgeving of op internet. Dat kan een familielid of vriend zijn of je kunt iemand zoeken op een matchingsite. Kies je voor een eigen donor, let er dan op dat in de familie van de donor geen erfelijke ziektes mogen voorkomen. Ook wordt het sperma gecontroleerd op ziektes, zoals HIV, hepatitis-B en -C, syfilis, chlamydia en gonorroe.
Hoe lang wachten op spermadonor?
Voor een donor van een Nederlandse spermabank geldt vaak een wachttijd. Omdat er meer vraag is naar donorzaad dan er donoren zijn, kan de wachttijd flink oplopen. In de wachttijd kun je je cyclus bijhouden. Inzicht in je cyclus is belangrijk voor het slagen van het traject, omdat een KID-vruchtbaarheidsbehandeling altijd vlak voor de eisprong moet plaatsvinden.
De behandeling
Begin je eenmaal aan de behandeling, dan wordt je cyclus nauwkeurig in de gaten gehouden met behulp van ovulatietesten of echo’s. Het is mogelijk dat je vruchtbaarheidsmedicijnen krijgt, zodat je zeker weet dat je een eisprong hebt. KID moet namelijk vlak voor de eisprong gebeuren, omdat de kans op een zwangerschap dan het grootst is. Het sperma van de donor wordt bij de vrouw ingebracht met een dun buisje. Het inbrengen is in principe pijnloos.
Vervolgens begint het wachten. Een spannende periode, want je kunt pas testen op de dag dat je eigenlijk ongesteld zou worden (de NOD). Wanneer dat precies is verschilt per vrouw. Gemiddeld is dit ongeveer twee weken na de poging.
Ovulatietesten doen
Om erachter te komen wanneer je ovulatie precies is, moet je zelf thuis ovulatietesten doen. Deze test meet het zogeheten luteïniserend hormoon (LH) in je urine. Dit hormoon zit ongeveer 24-32 uur voor je eisprong in grotere hoeveelheden dan normaal in je lichaam. LH zorgt ervoor dat de eicel rijpt, loslaat en ‘springt’. Als jouw LH-gehalte piekt, ben je op je vruchtbaarst, want 24 tot 32 uur na deze piek vindt de ovulatie plaats. Om die LH-piek te vinden, test je een paar dagen achter elkaar. Op welke dag je daarmee moet beginnen, is afhankelijk van je cyclus. Dit zal je fertiliteitsarts met je bespreken.
Wetgeving donorgegevens
Sinds 2004 bestaat er in Nederland wetgeving over de donorgegevens van spermadonors. Spermadonoren uit een donorbank zijn sindsdien niet meer anoniem. Ze moeten een donorpaspoort invullen. Die donorpaspoorten worden bijgehouden door de Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting (SDKB). Evenals de gegevens van kinderen die geboren worden na spermadonatie. Door de nieuwe wet kunnen kinderen die geboren zijn na KID achterhalen wie de donor is. Als een kind 12 jaar of ouder is, kan hij de uiterlijke en sociale gegevens van de spermadonor opvragen bij de SDKB. Als je kind 16 is, kan hij ook de persoonsgegevens van de spermadonor opvragen. Stel dat je kind contact wil met de donor, dan kan via de SDKB een contactverzoek worden gedaan. Hierna wordt de stichting FIOM door de SDKB ingeschakeld, zij zullen bemiddelen in het contact tussen kind en donor.
Overigens geldt dit alleen als het verzoek vanuit het kind komt. De donor kan zelf geen gegevens opvragen over het kind.
Kans op zwangerschap na KID
De kans op een zwangerschap na KID is per menstruatiecyclus ongeveer 10 tot 15 procent. Elke cyclus kun je een nieuwe poging doen; vaak zijn er meerdere behandelingen nodig. Theoretisch gezien zou 60 tot 70 procent van de vrouwen binnen een jaar na het starten met een KID-behandeling zwanger moeten zijn. De kans op een zwangerschap neemt af naarmate een vrouw ouder wordt, omdat je vruchtbaarheid dan minder wordt. Dat geldt dus ook voor de zwangerschapskans bij een KID-behandeling.
Wordt een KID-behandeling vergoed*?
Op dit moment wordt KID vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekering. Maar daar kan verandering in komen. Begin 2019 ontstond er onrust, toen het Zorginstituut Nederland aangaf dat alleenstaande of lesbische vrouwen die via KID zwanger willen worden, geen recht meer hebben op een vergoeding. Na protesten besloot minister Bruins van Medische Zorg en Sport om een overgangsperiode tot 1 januari 2020 in te stellen. Waarschijnlijk worden de behandelingen vanaf 2020 vanuit een subsidieregeling vergoed.
* De kosten voor het donorzaad worden niet vergoed.